1. Bệnh béo phì

Béo phì, được định nghĩa là “tích tụ chất béo bất thường hoặc quá mức gây rủi ro cho sức khỏe”, đang là một vấn đề ngày càng gia tăng trên toàn cầu . Các biến chứng liên quan đến cân nặng bao gồm hội chứng chuyển hóa, đái tháo đường týp 2, rối loạn lipid máu, tăng huyết áp, bệnh tim mạch, bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, viêm xương khớp, bệnh Alzheimer,  ngưng thở khi ngủ, vô sinh và một số bệnh ung thư.  Béo phì được các tổ chức quốc gia  công nhận là một bệnh mãn tính.

Tỷ lệ mắc bệnh béo phì gia tăng, ít nhất một phần, do nguồn cung cấp thực phẩm toàn cầu tăng lên, tiếp cận phổ biến đối với các loại thực phẩm ngon và giàu năng lượng. Những thực phẩm này và các tín hiệu phi thực phẩm sẽ kích hoạt các mạch kiểm soát sự thèm ăn của não dẫn đến tăng cân bằng cách tăng cường khả năng tìm kiếm thức ăn theo cơ chế động lực và phần thưởng.

2. Phương pháp điều trị
   • Liệu pháp hành vi

Liệu pháp hành vi (điều chỉnh chế độ ăn uống và lối sống vận động tập luyện ) là phương pháp điều trị ban đầu được khuyến nghị cho bệnh béo phì đạt được hiệu quả giảm cân, tuy nhiên về lâu dài  thường không

đạt được hiệu quả giảm cân có ý nghĩa. Do đó, nhu cầu điều trị hiệu quả sinh lý bệnh của bệnh béo phì như phẫu thuật giảm béo và các liệu pháp điều trị bằng thuốc được phát triển gần đây.

• Thuốc điều trị

Một xu hướng mới về một loại thuốc điều trị đái tháo đường đang thu hẹp khoảng cách giữa hai đầu của phổ điều trị béo phì: thay đổi lối sống và phẫu thuật giảm béo đó là thuốc đồng vận thụ thể GLP-1. Nhóm thuốc này  được sử dụng để kiểm soát đường huyết ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 và đã được nghiên cứu về tác dụng giảm cân ở bệnh nhân có và không mắc bệnh đái tháo đường; những tác nhân này tạo ra lợi ích giảm cân thông qua tác dụng của chúng đối với cảm giác no và làm rỗng dạ dày.

Cơ chế giảm cân thuốc đồng vận thụ thể GLP-1: (Hình 1 )

GLP-1 được tiết ra bởi các tế bào L của đường tiêu hóa để đáp ứng với các thức ăn trong lòng ống tiêu hóa. Nó gây kích thích tiết insulin phụ thuộc mức độ glucose, làm giảm glucagon trong huyết tương , làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày , tác động lên não ức chế sự thèm ăn  với lượng thức ăn nhỏ hơn,  ăn ít hơn và tạo ra sự thâm hụt calo dẫn đến giảm cân.

Hiệu quả của thuốc đồng vận thụ thể GLP-1

Tùy thuộc vào loại thuốc đồng vận thụ thể GLP-1 và liều lượng gây tác dụng giảm cân có thể khác nhau. Nhưng giảm cân có thể trung bình khoảng 1,5 đến 2,5 kg khi sử dụng các loại thuốc này. Nếu tích

cực cố gắng giảm cân bằng cách thay đổi lối sống và thêm việc sử dụng một trong những loại thuốc này, nghiên cứu đã chỉ ra rằng thuốc có thể dẫn đến giảm cân thêm khoảng 2,8 đến 4,2 kg.

Liraglutide 3.0mg (dùng đường tiêm), thuốc đồng vận thụ thể GLP-1 đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc gây ra và duy trì giảm cân ở một số bệnh nhân béo phì bao gồm cả những người bị tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, đái tháo đường  týp 2 và chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn. Dữ liệu so sánh cho thấy giảm cân với liraglutide nhiều hơn so với giảm cân bằng các thuốc giảm cân khác như: orlistat hoặc lorcaserin.

Các loại thuốc đồng vận thụ thể GLP-1 điều  trị giảm cân:

Semaglutide 2.4mg (dùng đường tiêm) là loại thuốc đồng vận thụ thể glucagon-like peptide-1 (GLP-1) mới nhất được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt như một chất hỗ trợ cho việc thay đổi lối sống để kiểm soát cân nặng ở những người bị béo phì hoặc thừa cân có biến chứng liên quan như huyết áp cao. Liraglutide 3.0 mg là một chất đồng vận thụ thể GLP-1 trước đó đã được FDA chấp thuận để quản lý cân nặng vào năm 2014.

Nhược điểm của thuốc GLP-1 chủ yếu được sử dụng qua đường tiêm. Một số tác dụng phụ phổ biến bao gồm: Buồn nôn, nôn mửa, Bệnh tiêu chảy. Nhóm thuốc đồng vận thụ thể GLP-1 không được khuyến nghị nếu bệnh nhân có tiền sử cá nhân hoặc gia đình bị ung thư tuyến giáp thể tủy hoặc đa u nội tiết, viêm tụy.

Hiện tại Bộ y tế đã cấp phép cho liraglutide 3.0 mg để điều trị béo phì tại Việt nam.

Tài liệu tham khảo

1. Expert Review of Clinical Pharmacology – Volume 14, 2021 – Issue 10
2. Review: Liraglutide for weight management A. Mehta et al. Obesity Science & Practice

3. Thông tin kê toa Saxenda đã được phê duyệt bởi Bộ y tế Việt Nam (2017_8-9556-00-003-1)

ThS. BS. Hà Lương Yên

Khoa Nội tiết – Đái tháo đường

Bệnh viện Bạch Mai