Béo phì là một căn bệnh mạn tính có xu hướng ngày càng gia tăng. Béo phì làm tăng gánh nặng bệnh tật, tăng tỉ lệ tử vong, ảnh hưởng xấu đến chất lượng cuộc sống, như một hệ quả của các biến chứng của nó.
Liệu pháp điều trị béo phì bao gồm thay đổi lối sống, dùng thuốc và phẫu thuật giảm béo.
- Dịch tễ béo phì
Tỷ lệ béo phì gia tăng nhanh chóng ở Việt Nam, chiếm 3.6%, tốc độ tăng trưởng 38%
đặc biệt ở các thành phố lớn so với nông thôn ( 21,1% so với 11,2%)
Nghiên cứu cắt ngang trên 2788 trẻ 11-14 tuổi: tỉ lệ béo phì: 8,6%
- Thực trạng về quản lý, điều trị béo phì
Theo một nghiên cứu ở Mỹ (NC action), chỉ có khoảng 40 % Bn béo phì được chẩn đoán và < 20 % BN béo phì được điều trị dựa trên bằng chứng.
Tại Việt Nam, trước 2016 bệnh nhân béo phì thường được:
- Tư vấn riêng lẻ chuyên khoa: nội tiết, dinh dưỡng, tim mạch, hô hấp,…
- Ngoại khoa chưa phát triển điều trị béo phì
Sau 2017: Khởi động nhóm điều trị đa chuyên khoa trong quản lý và điều trị béo phì
- Các rào cản trong theo dõi và điều trị béo phì
Các rào cản đối với việc sàng lọc và chẩn đoán béo phì có thể có nhiều và có liên quan đến các yếu tố về hệ thống y tế và bệnh nhân.
Mặc dù béo phì hiện đã được công nhận là một căn bệnh, hầu hết những người mắc bệnh béo phì vẫn nghĩ đó là trách nhiệm của riêng họ, điều này có thể khiến họ không tìm kiếm sự trợ giúp y tế. Bên cạnh đó là tâm lý ngại không muốn chia sẻ về tình trạng thừa cân, béo phì của mình.
Những người bị béo phì cố gắng giảm cân nhiều lần, nhưng chỉ một số ít có thể giảm cân và duy trì được nó. Nguyên nhân do không tập thể dục, nhận thức và thói quen chọn thức ăn không phù hợp, không kiểm soát được cảm giác thèm ăn…
Nhiều bệnh nhân chưa được tư vấn và chăm sóc sức khỏe một cách hệ thống và toàn diện. Chỉ 24% những người bị béo phì được chăm sóc theo dõi sau cuộc hẹn ban đầu.
Hiện nay trên thị trường đang có rất nhiều các quảng cáo về các sản phẩm giảm cân không rõ nguồn gốc và hiệu quả tạo tâm lý hoang mang cho bệnh nhân béo phì (thực phẩm chức năng, các loại chè giảm cân, liệu pháp massage…)
- Giải pháp về quản lý và tư vấn điều trị béo phì
Năm 2012, Hội béo phì Canada đã thiết kế chương trình 5A về quản lý bệnh béo phì theo mô hình từng bước trong chăm sóc sức khỏe ban đầu (cho các BS không chuyên khoa), dựa trên các nguyên lý cơ bản sau:
- Béo phì là tình trạng mạn tính và thường tiến triển
- Điều trị béo phì không chỉ đơn thuần là giảm số kí trên cân
- Can thiệp sớm nghĩa là xác định nguyên nhân gốc rễ và loại bỏ rào cản
- Thành công đạt được khác biệt cho mỗi cá nhân
5A: Bắt đầu cuộc trao đổi về quản lý béo phì
Hỏi: Xin phép thảo luận về trọng lượng; không phán xét; khám phá sự sẵn sàng cho sự thay đổi của bệnh nhân “Sẽ ổn nếu chúng ta thảo luận về cân nặng của bạn”
Đánh giá: BMI, vòng eo và giai đoạn béo phì; các biến chứng của cân nặng dư thừa
Tư vấn về nguy cơ sức khỏe của bệnh béo phì, lợi ích của việc giảm cân vừa phải, sự cần thiết của một chiến lược lâu dài và các lựa chọn điều trị
Đồng ý về các kỳ vọng và mục tiêu giảm cân thực tế, các thay đổi
hành vi sử dụng khung SMART và các chi tiết cụ thể của các lựa chọn điều trị
Hỗ trợ xác định và giải quyết các rào cản; cung cấp các nguồn lực và hỗ trợ xác định và tư vấn thích hợp; sắp xếp theo dõi thường xuyên
Việc sử dụng mô hình 5A tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý cân nặng trong chăm sóc ban đầu – bước thiết yếu đầu tiên hướng tới bất kỳ hy vọng thúc đẩy quản lý béo phì có ý nghĩa trong thực hành chăm sóc sức khỏe.
- Điều trị béo phì: cần phối hợp nhiều biện pháp, đa chuyên khoa, dựa trên các khuyến cáo.
Chế độ ăn uống và hoạt động thể lực: tùy thuộc vào từng cá thể bệnh nhân. Việc tuân thủ chế độ ăn còn khó khăn. 3-10% cân nặng giảm được trong 1 năm hoặc lâu hơn.
Thuốc điều trị: Phentermine, Orlistat, Liraglutide 3.0 mg …Dùng thuốc cùng với chế độ ăn uống và tập thể dục có thể giúp bệnh nhân giảm cân phù hợp về mặt lâm sàng.
Phẫu thuật dạ dày : giảm 15-30% cân nặng, hiệu quả bền vững.
Tài liệu tham khảo
- Tackling obesity in ASEAN – Prevalence, impact, and guidance on interventions, The Economist Intelligence Unit Limited 2017
- 2. Includes lifestyle and behavioural counseling, anti-obesity medications and bariatric surgery. Adapted from: Colby, Ortman. Available at: census.gov/content/dam/Census/library/publications/2015/demo/p25-1143.pdf. 2015.
- Effect of implementing the 5As of Obesity Management framework on provider–patient interactions in primary care
- F. Rueda-Clausen, E. Benterud, T. Bond, R. Olszowka, M. T. Vallis, A. M. Sharma/29 October 2013/doi.org/10.1111/cob.12038/Citations: 39
Ths. Bs Phan Thị Minh Tâm
Khoa Nội tiết – ĐTĐ, Bệnh viện Bạch Mai
